Barcelona, kỳ quan trong quy hoạch đô thị thế giới

Barcelona là thành phố lớn thứ hai của Tây Ban Nha. Thành phố là một trong những trung tâm văn hóa lớn và quan trọng của đất nước này nói riêng và của thế giới nói chung. Barcelona có đường bờ biển chạy dài theo Địa Trung Hải, nhịp sống nhộn nhịp về đêm cùng món tapas tan chảy nơi đầu lưỡi, Barcelona sở hữu mọi ưu điểm của một nền văn hoá lâu đời. Thành phố mệnh danh thủ đô xứ Catalonia là nơi sinh trưởng của nhiều tên tuổi vĩ đại như Antoni Gaudí hay Pablo Picasso. Hơn hết, khi nhắc đến Barcelona, người ta sẽ nghĩ về một đô thị có quy hoạch đẹp nhất thế giới ở thời điểm hiện tại. 

Đến với Barcelona, bạn sẽ phải trầm trồ với lối quy hoạch hình bàn cờ độc đáo, đẹp mắt và cực kì quy củ, vậy tại sao Barcelona lại chọn lối quy hoạch độc đáo này?

Nguồn gốc của thành phố bắt nguồn từ người La Mã, những người định cư ở khu vực này. Vào thế kỷ đầu tiên trước công nguyên họ đã xây dựng thành phố Barcino thời trung cổ. Thành phố Barcino khá nhỏ và được bao quanh bới một bức tường với chu vi khoảng 1,5km với lưới các đường vuông góc đặc trưng của La Mã. Đến thời trung cổ thành phố đã trở nên phát triển và phức tạp hơn, là trung tâm của một vùng đất được gọi là Catalunya. Một bức tường mở rộng đã được xây dựng vào năm 1260 và sau đó ở thế kỷ XV bức tường lại được mở rộng thêm một lần nữa để tăng sức chứa cho thành phố. Đồng bằng bên ngoài bức tường được sử dụng cho nông nghiệp để cung cấp lương thực cho cư dân. 

Đáng chú ý là bức tường xung quanh thành phố vẫn giữ nguyên vào những năm 50 của thế kỷ XIX khi mà mật độ dân số đã trở nên dày đặc, quá nhiều người cùng sinh sống trong một khu đất nhỏ khiến cho điều kiện sinh sống trở nên tồi tệ. Trung bình, gần một nghìn người phải sống chật chội trong một hecta đất, khi nhà cao tầng thậm chí còn chưa phát triển.  Barcelona đứng trước nguy cơ lụi tàn vì quá tải dân số và ô nhiễm từ các hoạt động công nghiệp khiến thành phố phải hứng chịu rất nhiều bạo bệnh và dịch tả làm cho nhiều người thiệt mạng.  Các nhà quy hoạch đô thị cần phải tìm ra giải pháp cho khủng hoảng nhà ở và vấn đề vệ sinh. Vậy nên đến năm 1854, chính phủ Tây Ban Nha quyết định đập tan bức tường để mở rộng quy mô của thành phố, bên cạnh đó Tây Ban Nha cũng quy định sẽ quy hoạch thành phố sao cho thật hiện đại và chất lượng cao và đây cũng là lý do khiến kiểu thiết kế bàn cờ độc đáo của nhà quy hoạch đô thị Ildefons Cerdà  ra đời.

Ý tưởng này có nghĩa là xây dựng các khu cư dân nhỏ được bao quanh bởi các con đường, và ngược lại các con đường cũng được bao quanh bởi các ngôi nhà. Như vậy, diện tích đất được sử dụng một cách tối đa. Cốt lõi của mô hình quy hoạch này là làm cho không gian thành phố sạch, thoáng, đảm bảo chất lượng sống cho người dân.

Theo kế hoạch, quy hoạch bắt đầu bằng một đoạn đường dài 20km ở khu phố nổi tiếng của quận Eixample để tạo ra các lô đất hình vuông, với diện tích mỗi ô là 133 x 133 m. Sau đó kế hoạch này tiếp tục được triển khai ở quận Sant Martí và các quận khác trong thành phố. Từ việc quy hoạch ô bàn cờ này, các khu đất sẽ được sử dụng với nhiều mục đích.

Ban đầu chính quyền thành phố chỉ cho phép các tòa nhà xây dựng với hai mặt tiền mở về trục đường chính và các đường song song với trục đường chính. Như vậy thể tích của các ô nhà trên mỗi khu đất giới hạn sẽ là 67.000 m3. Tuy nhiên, sau đó các tòa nhà được phép xây mở ra bốn hướng trong một ô đất, chiếm hơn 70% diện tích của mỗi ô.

Mô hình này đã giúp cho thành phố có một diện mạo mới cùng với những điểm nổi bật và tiện ích cho người dân nơi này. Thành tựu có thể kể đến như lưu lượng giao thông giảm đáng kể, tăng cường độ an toàn giao thông, thuận tiện cho việc quy hoạch nhà cửa, môi trường sống tiện nghi, thoải mái. Việc thiết kế các ô đất hình bát giác thay cho tứ giác giúp đảm bảo lượng ánh sáng mặt trời và gió cho các ngôi nhà, tránh cái nắng gay gắt nổi tiếng của xứ này. Có thể nói mô hình quy hoạch ô bàn cờ của Barcelona đã đem lại những lợi ích tuyệt vời, là tấm gương quy hoạch cho bất kỳ thành phố nào trên toàn thế giới.